عنوان آزمایش: تعیین هماتوکریت خون

هدف آزمایش: بدست آوردن درصد نسبی گلبول­ های قرمز در صد میلی­ لیتر خون

آزمایش هماتوکریت به عنوان ساده ­ترین و مهم­ترین آزمایش برای تشخیص کم خونی­ ها در پزشکی کاربرد دارد. در حقیقت به مقدار درصد حجمی که گویچه ­های قرمز پس از سانتریفیوژ کردن خون را اشغال می­کند هماتوکریت می­گویند. به عبارت دیگر هماتوکریت یعنی حجم گلبول­های قرمز فشرده شده به حجم کل خون که برحسب درصد گزارش می­شود.

مقدار نرمال هماتوکریت به جنس و سن ارتفاع از سطح دریا و غیره بستگی دارد.

این آزمایش با استفاده از نمونه­ ای از خون انجام می­شود. تکنسین آزمایشگاه نمونه را در دستگاه سانتریفیوژ می­ گذارد که به سرعت لوله حاوی خون را می­چرخاند و این حرکت باعث جداسازی خون می­شود.

مقدار طبیعی هماتوکریت در مردان 42-52% و در زنان 37-47% است. بیشتر بودن مقادیر از حالت طبیعی پلی­ سیتمی و کمتر بودن آن از حالت طبیعی آنمی نام دارد.

گفتنی است دو نوع لوله موئینه وجود دارد که یک مدل از آن ها فاقد ماده ضد انعقاد است که حلقه آبی رنگ در بالای لوله است و برای نمونه هایی مناسب است که با ماده ی ضد انعقادی EDTA تهیه شده اند. نوع دیگری هم داخل لوله آغشته به ماده ضد انعقاد هپارین است که حلقه ی قرمز در بالای لوله مشخصه ی آنهاست.

ابتدا نوک انگشت را با پنبه ی الکلی تمیز و ضد عفونی می ­کنیم. سپس با یک ضربه ی نوک لانست انگشت را سوراخ کرده و جریان خون را به لوله ی خون انتقال می­دهیم تا سه چهارم لوله ی موئینه پر شود. (بدیهی است که هر لانست یکبار مصرف بوده و باید دور انداخته شود.) پس از پر شدن لوله یک طرف لوله را با انگشت مسدود کرده و طرف دیگر را چندین بار داخل خمیر مخصوص می­بریم تا بسته شود.

لوله ی موئینه را طوری در دستگاه سانتریفیوژ قرار می­دهیم که دهنه ی بسته شده ی لوله به طرف خارج و سر باز لوله به طرف داخل باشد. ضمنا لوله ها را طوری باید بچینیم تا تعادل برقرار شود و طوری نباشد که یک طرف دستگاه سنگینی کند.

در پوش دستگاه را می­بندیم و تایمر دستگاه را بر روی 5دقیقه تنظیم می­کنیم. وقتی دستگاه از حرکت ایستاد لوله ی موئینه را از آن خارج می­کنیم. خون داخل لوله به سه قسمت قابل مشاهده است:

۱) گلبول های قرمز (RBC) متراکم

۲) یک لایه ی سفید رنگ شامل گلبول های سفید و پلاکت ها

۳)پلاسمای خون

لوله ی موئینه را روی خط کش مخصوص قرار می­دهیم و با جابجا کردن لوله روی خط کش حالتی را بوجود می­ آوریم که مرز بین خمیر و خون روی عدد صفر و انتهای پلاسما روی عدد 100 قرار گیرد و عددی که طول ستون قرمز رنگ نشان میدهد نشانگر هماتوکریت است.

* توجه داشته باشید که در تمام مراحل خواندن هماتوکریت باید از بالا و زاویه 90 درجه به صفحه نگاه کنیم.

تفسیر و نتیجه گیری:

همانطور که گفته شد دو خط را باید تنظیم کنیم که عبارت اند از خط صفر و 100. پس با حرکت دادن دسته، خط میانی جا به­ جا می­شود تا جایی که مماس برلبه ی جداکننده شود و روی خط کش مکان خط میانی نشانگر درصد هماتوکریت است.

پس مشاهده گردید که میزان هماتوکریت با تعداد و اندازه گویچه های قرمز و همچنین به حجم پلاسما بستگی دارد به طوری که اگر مقدار آن از حد طبیعی بیشتر باشد می تواند به صورت افزایش گلبول های قرمز یا کاهش حجم پلاسما و اگر کم باشد به علت کاهش مقدار گلبول های قرمز و اندازه ی آن ها و یا به دلیل افزایش حجم پلاسما باشد.